Ceza muhakemesinin genel sistematiği kapsamında, müdafi şüpheli ile soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her safhasında görüşebilecek ve hukuki yardımda bulunabilecektir. (CMK 149) Soruşturma evresi Ceza Muhakemesi Yasası 160. maddesi uyarınca başladığında müdafinin hukuki yardımda bulunma görevi de başlayacaktır.
Bir suç işlendiği şüphesi ile yakalanan kimselerin, yakalanma anını müteakip haklarını öğrenmeleri ve kullanabilmeleri için, hukuki yardıma ihtiyaçları bulunmaktadır. Ceza Muhakemesi Yasası 90. maddesi ve 147. maddesi ışığında, şüpheliye bu hakları derhal bildirilmelidir.
Müdafinin Gözaltındaki Şüpheli İle Görüşmesi
Müdafi Ceza Muhakemesi Yasası 149. maddesi ve 154. maddesi kapsamında, gerek kollukta gözaltında bulunan, gerek tutukevinde tutuklu bulunan şüpheli ile haftanın her günü, mesai saatleri dışında dahi görüşebilir.
Kanun, gözaltı ve tutukluluk hallerinde, bu görüşmenin soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında yapılabileceğine vurgu yaparak, görüşmeye herhangi bir zaman kısıtlaması getirmemiştir. Konuya ilişkin yakalama yönetmeliği 20. ve 21. maddeleri açıktır. Buna paralel olarak Ceza Muhakemesi Yasası 154. maddesinde, şüpheli veya sanığın müdafi ile yazışmalarının denetime tabi tutulamayacağı da düzenlenmiştir.
Gözaltındaki Terör Veya Uyuşturucu Şüphelisi Ile Görüşme
Ceza muhakemesinde yakalama anından itibaren başlayan müdafinin hukuki yardımı, örgüt suçlarının doğal yapısındaki tehdit ve korkutma unsurları sebebiyle geciktirilebilecektir. Bu yönde 2018-7070 sayılı kanunla kabul edilen ve 2016-676 sayılı OHAL KHK’sı ile Ceza Muhakemesi Yasası 154. maddesine eklenen ikinci fıkra, maddede belirtilen suçlar açısından gözaltındaki şüphelinin müdafi ile görüşmesinde bir takım kısıtlamalar getirmiştir.
Müdafinin Tutuklu Şüpheli İle Görüşmesi
Ceza muhakemesinde müdafinin tutuklu şüpheli ile görüşmesine ilişkin ayrık bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu kapsamda Ceza Muhakemesi Yasası 154. maddesi uyarınca hukuki yardım sağlanmaktadır.
Buna karşın, İnfaz Kanunu’nda tutukluyla müdafinin görüşmesi konusunda ayrık düzenlemeler bulunmaktadır. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 59. maddesi, kimi hallerde tutuklular için de uygulanabilecek olan ve kimi hallerde hükümlü olup da başka suçtan tutuklu olanlar hakkında uygulanmak üzere çeşitli hükümler sevk etmiştir.
Tutuklular hakkında kısıtlama getirilmesi, zaten örgüt suçundan mahkum olduğu ve örgütle bağlantısı hakim kararı ile belirlenmiş olan kimsenin, örgütsel faaliyetlerini cezaevi içerisinden farklı bir suç sanığı olma kisvesi altında gizlenerek sürdürmesini önleme kastıyla yapıldığı düşünülebilir.
Kısıtlama kapsamında hükümlüler açısından CGİK 59. maddesi uyarınca, infaz hakimliği görevli iken, tutuklular bakımından soruşturma safhasında Sulh Ceza Hakimliği, kovuşturma safhasında ise yetkili ve görevli mahkeme tarafından karar verilmesi kabul edilmiştir.
Hükümlünün avukatı ile ve tutuklunun müdafisi ile belirli suçlar bakımından gerçekleştireceği görüşmelerde uygulanan ayrık düzenlemelerden birkaçı:
Görüşmenin Hakim Kararı Ile Kayda Alınması, Görüşmede Görevli Bulundurulması, Belgelerine El Konulması Veya Sınırlandırma Getirilmesi
Kanun, bu sınırlamalar için belirli ve somut kriterler getirmiştir. Buna göre, Türk Ceza Yasası 220. maddesinde ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım, Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerinde tanımlanan suçlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkum olanların avukatları ile görüşmelerinde, toplumun ve ceza infaz kurumunun güvenliğinin tehlikeye düşürüldüğünde, terör örgütü veya diğer suç örgütlerinin yönlendirildiğinde, bu örgütlere emir ve talimat verildiğine veya yorumları ile gizli, açık ya da şifreli mesajlar iletildiğine ilişkin bilgi, bulgu yahut belge elde edilmesi halinde kısıtlama yapılabilir.
Bu koşulların oluşmadığı takdirde, Cumhuriyet Başsavcılığının istemi ve infaz hakiminin kararı ile üç ay süreyle, görüşmeler teknik cihazlarla sesli yahut görüntülü olarak kaydedilebilir, hükümlü ile avukatın yaptığı görüşmeleri izlemek kastıyla görüşmede görevli hazır bulundurulabilir, hükümlünün avukatına yahut avukatın hükümlüye verdiği belge, belge örnekleri, dosyalar ve aralarındaki konuşmalara ilişkin tuttukları kayıtlara el konabilir veyahut görüşmelerin gün ve saatleri sınırlandırılabilir.
Hakim tarafından CGİK 59. maddesi hükmünce verilen karara dayanan bu kısıtlamalar, en çok üç ay sürelidir. Bu sürenin birden fazla kez uzatılması mümkün olmasına karşın, kısaltılması yahut sonlandırılması da mümkündür.
Görüşmeden Evvel, Ilgililerin Uyarılması Ve Görüşmenin Kanunda Gösterilen Bir Amaçla Yapıldığının Anlaşılması
CGİK 59. maddesi 5. fıkrasında gösterilen hususların amaçlandığının tespiti halinde görüşmeye son verilir ve iş bu durum tutanağa bağlanır. İlgili hükümde belirtilen hususlar sırasıyla;
Toplumun ve ceza infaz kurumunun güvenliğinin tehlikeye düşürüldüğü, Terör örgütü veya diğer suç örgütlerinin yönlendirildiği,
Bu örgütlere emir ve tâlimat verildiğine veya yorumları ile gizli, açık ya da şifreli mesajlar iletildiğidir.
Müdafi Veya Avukat Hakkında “Görüşme Yasağı” Getirilmesi
Ceza Muhakemesi Yasası 151. maddesinde düzenlenen müdafinin görevden yasaklanmasından farklı olarak CGİK 59. maddesinde düzenleme alanı bulan görüşme yasaklaması 6 ay süre ile sınırlıdır.
Görüşme yasağı kararı hükümlüye, tutukluya ve yeni avukat görevlendirilmesi için baro başkanlığına bildirilir. Cumhuriyet Başsavcılığı, baro tarafından bildirilen yeni avukatın da değiştirilmesini baro başkanlığından talep edebilir. Görevlendirilen son avukata ise CMK avukatlarına ödenen usule göre ücret ödenecektir.